-BİSMİL-
Bismil Tarihçesi
1936 yılında ilçe olan BİSMİL,Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Diyarbakır iline bağlı en büyük ilçedir. Kuruluşu yeni olmakla beraber son yıllarda yapılan arkeolojik kazılar neticesinde tarihinin çok eskilere dayandığı anlaşılmıştır. İlçenin merkezinde eski kalıntılara rastlanmamakla beraber İlçe yakınlarında bulunan bazı köylerde çok eski yerleşim ve ören yerlere rastlamak mümkündür. Rivayetlere göre bu yerleşim ve ören yerleri tarih süreci içerisinde ilçemize ev sahipliği yaptığı söylenmektedir.
İlçemizin Kuruluşu yeni olmakla beraber adının varlığı ile ilgili şimdiye kadar 3 görüş ortaya atılmaktadır. Bu üç görüş ve rivayet çeşitli zaman dilimlerinde meydana geldiği için üç görüşün de haklılık payları mevcuttur. Ancak son görüş halen kabul görmektedir.
Bundan 4.000 yıl önce(M.ö.2000) Asurlular ile Huriler arasında Dicle ovasının paylaşımı ve Mezopotamya üzerinde egemenlik kurma nedeniyle sürekli savaşlar meydana gelmiştir. Asurlular şimdiki ÜÇTEPE köyünde bulunan ve halen çok büyük bir kısmı tepe altında bulunan büyük bir saray yaparak burayı Hurilere saldırıda ileri üs karakolu olarak kullanmışlardır. Bu sarayın adı TUŞPA olup Asur kralı Banibal tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu Sarayın bulunması 1865 yılında ünlü İngiliz Seyyahı TAYLOR'un Bismil'e gelerek ÜÇTEPE höyüğü üzerinde yapmış olduğu kazıda Asurca yazılı iki DİKİLİTAŞ'ı bulması ile başlamıştır. İngiliz Seyyah TAYLOR,bulduğu bu DİKİLİTAŞ'ları alarak Dünyaca ünlü en büyük müze olan BİRİTİSH Müzesine götürmüş ve halen bu kitabeler orada sergilenmektedir. İşte bu DİKİLİTAŞLAR'ın müzede sergilenmesi ile dünyanın gözü İlçemize çevrilmiştir. Bunun üzerine İstanbul Üniversitesi Arkeoloji Ana Bilim Dalı Profesörlerinden Sayın Veli SEVİN'in başkanlık ettiği 12 kişilik bir kazı heyeti İlçemize gelerek bu Höyük üzerinde kazı ve incelemelere başladı. Yapılan 4 kazı sonucunda 1989 yılında dünyanın harikalarından sayılan ve 6 metre kalınlığında ve adı tarihte TUŞPA olarak geçen büyük bir Asur Sarayının kalıntıları bulundu. Yine bu kazılarda Huriler,Asurlular,Romalılar ve Helenistik çağa ait bir çok altın,bronz heykeller,çeşitli paralar,cam eşyalar ve çok sayıda tarihi eserler bulunmuştur. Bulunan bu eserler halen Diyarbakır Müzesinde sergilenmektedir. Ancak daha önce bulunan Dikilitaşlar(Kitabeler) ne yazık ki ülkemize getirtilememiştir. Bu höyük dünyanın en eski yerleşim birimlerinden biri olduğu ve bulunan sarayı Asurlara ait dünyanın en büyük casusluk merkezi olduğu ortaya çıkarılmıştır. Asurlar stratejik önemi bulunan bu sarayı Şimdiki Diyarbakır'a bağlamak için Üçtepe ile Anbar beldesi arasında bulunan Dicle nehri üzerine bir karayolu köprüsü yaptırmıştır. İpek Yolunun güney kolu bu köprü vasıtası ile yapılmakta idi. Bu köprünün halen kalıntıları Dicle altında mevcut olup,taşlarının Demiryolu Köprülerinde kullandığı rivayet edilmektedir. Asurlar M.Ö. 1050 yılında Hurileri büyük bir yenilgiye uğratarak Mezopotamya’nın içlerine çekilmelerini sağlamıştır. Bu savaşta Dicle nehrinin insan kanından dolayı kırmızı aktığı rivayet edilmektedir. Asur Orduları yaptıkları her seferde hem Huri,hem de Urartu medeniyetlerine büyük zarar vermiş-lerdir. Asur Kralı Salmanasar'ın TUŞPA'da ortaya çıkarılan ve kendi adına diktirdiği ve halen Londra BİRİTİSH müzesinde sergilenen iki Dikilitaşta (kitabede),"Güzel Fidanlıkları dağıttım,Dillere destan asma bağlarını tahrip eyledim,bahçeleri ve eşsiz güzellikteki sarayları atlarımızın ayakları altında ezdim,sazlık kadar sık ormanları yaktırıp kestirdim"ibaresine rastlanmıştır. Daha sonra Huriler toparlanarak Asurlulara büyük bir saldırı düzenleyerek Asurluların Diyarbakır havalisi üzerindeki hakimiyetine son vermiştir. İşte bu nedenle halen ilçemizin bulunduğu çevre çok eskilerde de çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. İlçemizin ismi ile ilgili rivayetlere gelince;
Birinci Rivayet:-Bundan takriben 2000 yıl önce İran tarafından gelen köle tacirleri Bismil'in Kurmuşlu köyü yakınlarında konaklarken köleler arasında çıkan bir isyanla köle tacirlerinin imha edildiği ve bu kafilede bulunanların uzun yıllar halen kalıntıları bulunan eski mağara ve köprünün bulunduğu mevkide kalarak hayvancılık ve balıkçılıkla uğraştıkları tahmin edilmektedir. Dicle Nehrinin sık sık yatak değiştirmesi sonucunda yapılan evlerin yıkılması ile yerleşim yerlerini değiştirmek zorunda kaldıkları ve bu amaçla halen harabeleri bulunan ve Bismil'in içme suyunun önemli bir kısmının sağlandığı KIRK-PIYAR mevkiinde 20 evlik bir yerleşim yeri kurdukları ve farsçada BİSTMAL olarak adlandırılması sonucunda Dicle’nin Şimdiki güney kesiminden geçen İpek Yolu kervancıları bu mevkiie BİSTMAL denildiği ve daha sonraki yıllarda bu adın Bismil olarak değiştirildiği rivayet edilmektedir.
İkince Rivayet-Evliye Çelebi 1600 li yıllarda Seyahatnamesinde Diyarbakır hanlarında konaklayan Kervan sahiplerinin biri birine "PİS MİLİ" nasıl geçtiklerini sorduklarını,çünkü Dicle nehrinin oluşturduğu ve bataklık haline gelen alevyonları(ki;bu yörede buna MİL denildiği bilinmektedir)deve kervanlarının aşmakta zorlandıkları ve bu mevkiin PİSMİL olarak adlandırıldığı ve daha sonraki yıllarda PİSMİL adının BİSMİL olarak değiştirildiği rivayyet edilmektedir. Kurmuşlu Çayı ile Dicle Nehrinin birleştiği yer ile Aralık Köyü önündeki eski yerleşim birimlerinde yapılan kazılarda buraların eski yerleşim yerleri olduğu ve kazılar sonucunda Asurlara ait bazı eserler bulunmaktadır.
Üçüncü Rivayet-1700 li yılların başında tahminen Konya'dan veya Musul'dan gelen bir aşiret şimdiki Of Köyü ve Pamuk Çay karşısındaki DOLAMA mevkii denilen yerde yerleşim alanı kurup,bilahare Dicle nehrinin güney kesiminde konakladıkları ve bu aşiretin isiminin BASMİL aşireti olduğu ve bu yerleşim yerine uzun zaman BASMİL denildiği ve Cumhuriyet döneminde adının BİSMİL olarak değiştirildiği rivayet edilmektedir. Üç görüş de çeşitli zaman birimlerinde meydana çıktığı için haklılık payları çoktur. Arkeologlar tarafından yapılacak kazılar neticesinde Bismil'in tarihi hakkında daha fazla bilgi edileceği tahmin edilmektedir .
Yapılacak kazıların yanlızca ÜÇTEPE höyüğü ile sınırlı kalmayacağı,Bismil'in çeşitli yerlerinde bulunan Ören Yerlerini ve diğer yığma tepeleri de kapsayacaktır. Üçtepe mevkiinde yapılan kazılar neticesinde ortaya çıkan tarihi eserler halen Diyarbakır Müzesinde sergilenmektedir.
Coğrafi Konum
Yerleşim alanı düzlük olup,Dicle Ovasının verimli topraklarına sahiptir. Dicle nehiri ilçemizin ortasından geçmektedir. Kuzeyinde ve güneyinde hafif tepelikler bulunmaktadır. İlçe Dicle ovasında kurulmuştur. Güneydoğu Toroslar ilçemizin güneyinden geçmektedir. Bu dağlara halk arasında kalleş dağlar adı verilmektedir. Çünkü Akdeniz’den ve Ortadoğu’dan gelen sıcak hava akımının İlçemize girmesini engellemektedir. Kızıltepe ve Şanlıurfa'da tropikal bitkilerin yetişmesine karşılık tam bir karasal iklim sahip olan ilçemizde bu Akdeniz'e özgü bitkiler yetişmemektedir.
AKARSU VE GÖLLER :
İlçemizden Dicle Nehiri geçmekte olup,bu nehire irili ufaklı bir çok çay ve dere dökülmektedir. Bu çayların en önemlileri,Pamuk Çay,Göksu Çayı,Kurmuşlu Çayı,Kuru Çay,Ambar Çayı,Caferi Çayı ve Salat çayıdır. Göl yönünden oldukça şansız olan ilçemizin tek gölü mevcut olup,bu göl Çöltepe köyü yakınlarında bulunmaktadır. Çöltepe ile Gültepe arasında bulunan bu gölün kaynağı hakkında hiçbir bilgiye rastlanmamıştır. Çakıllının güneyinde ikiz göl diye anılan iki göl daha mevcuttur. Derinli yer,yer 15 metreye yaklaşan gölden sulama amacı ile yararlanılmaktadır.
ULAŞIM:
İlçemiz Diyarbakır'a 55 km mesafede olup,Batman-Diyarbakır Karayolu Bismil'den geçmektedir.
İKLİM:
İlçemiz karasal iklimin etkisindedir. Yazlar kurak ve sıcak,kışlar ise soğuk ve yağışlı geçmektedir. Son yıllarda çevremizde yapılan barajlar İlçe iklimini değiştirmiştir. Daha önce aylarca yerde kar kalmasına karşılık,son yıllarda kar yağdığı dahi görülmemiştir. Kış mevsiminde don görülmemekle beraber Aralık ve Ocak aylarında hava sıcaklığının sıfırın altına düştüğü,yaz aylarında ise 45 derecenin üstüne çıkan bir sıcaklıkla karşılaştığı görülmüştür. Özellikle Temmuz,Ağustos aylarında sıcaklık tahammül edilemeyecek duruma gelmektedir. Hatta güneşte su kaynamakta ve bu sıcaklıkta zaman,zaman yumurta bile pişirilmektedir.
Sosyo-ekonomik Yapı
Sosyal Yapı:
Bitki örtüsü:İlçemizde orman bulunmamaktadır. Yer yer yabani ağaçlara rastlamak mümkündür. Genellikle su kenarlarında söğüt ve sazlıklar bulunmaktadır. Her nedense bir türlü ağaçla aramız düzelmemiştir. Ancak çok eski tarihlerde İlçemizin sık ormanlarla kaplı olduğu bilinmektedir. En çok rastlanan ve çabuk büyüyün ağaç cinsleri dut,akasya ve kavaktır.1930-40 yılları arasında İlçemizde İpek böcekçiliğinin yapıldığı büyüklerimiz tarafında söylenmektedir
İpek Böceği için binlerce dut ağacı ekilmesine rağmen gerekli koruma yapılmadığından şimdide yerlerinde yeller esmektedir.
Yapılaşma:
Genelde Bismil'e özgü yapılar, kerpiçten ve tek katlı binalardır. Her evin mutlaka bir bahçesi olup,bu bahçelerde mutlaka her çeşit meyve süs bitkileri bulunur. Sokaklar her 100 metrede bir,dört yolla kesişir. Ancak son yıllardaki çarpık kentleşmeden ilçemizde nasibini almıştır. Bu çarpık kentleşme neticesinde Diyarbakır'a özgü ÇIKMAZ SOKAKLAR ilçemizde de oluşmuştur. Bismil artık yayılabileceği kadar yayılmış olup,Dicle nehirinin diğer yakasına da taşmıştır. Yayılma bittiğinden şimdilik ilçemiz yükselmeye başlamıştır. Özellikle Altıok mahallesi 6,7 katlı modern binalarla dolmuştur. Buradaki yükselme bittiğinde sıra Fatih,Kurtuluş,ve Bozkurt. Bozkurt Mahalelerine gelecektir. Yeni oluşan Sanayi,Tekel Esentepe, Şentepe, Seyrantepe mahalleleri maalesef İmara uygun yapılmadığından Cadde ve sokakla yetersizdir.
Çalışma hayatı ve Yaşayış.
EKONOMİK YAPI:
Tarım :İlçenin ana geçim kaynağı Tarımdır. İlçenin ekilebilirlik tarım arazisi açısından Diyarbakır İlinin en büyük İlçesi olan Bismil'de genellikle hububat ekimi yapılmakla birlikte son yıllarda enerji imkanları sağlanması ve çevrede yapılan barajlardan dolayı,başta pamuk olmak üzere diğer endüstri bitkilerinin ekimi çok geniş alanlara yayılmıştır. Hububat ekiminin verimi genellikle yağışlara bağlı olduğundan yağışlı geçen yıllarda ürün rekoltesinde büyük artış görülmektedir. Son yıllarda sulu tarımda büyük artış gözlenmekte ve sondajlarla sulama yapılamakta ve Çukurova'ya rakip olacak şekilde pamuk rekoltesi gözle görülür biçimde artmıştır. Ancak buna paralel olarak Tekstil alanında iş yapacak sanayi tesisleri bulunmamaktadır. Ham madde yönünden oldukça zengin olan İlçemizde bu tür sanayi tesislerinin yapılması teşvik edilmelidir.
Tarım Ürünleri rekolteleri
Hayvancılık:
İlçemizde hayvancılık gelişmiştir. Genellikle büyükbaş hayvanlar ile küçük baş hayvancılık gelişmiştir. Hemen,hemen her evde mutlaka eti ve sütü için hayvan beslenmektedir. Son yıllarda besicilik hızla gelişmektedir. Yapılan modern besi tesislerinde çok miktarda besi hayvanı modern usullerle yetiştirilmektedir. Genellikle bu tesisler teşviklerle yapılmıştır. Ancak bazı girişimcilerimiz kendi çabaları ile modern çiftlikler kurmuştur.
İlçede Mevcut Hayvan Durumu
El Sanatları:
Sanayi:
Sayıları sınırlı olmakla birlikte sanayi alanında özellikle Çırçır,pres işletmeleri,un fabrikaları,plastik fabrikası PAK-PEN ürünlerinin üretimi,mermer işletmeciliği,Bulgur Fabrikaları,Bisküvi Fabrikası mevcuttur. Küçük çapta da olsa ev işletmeciliği gelişmiştir. Ayrıca Tekstil alanında birkaç Tekstil Fabrikası kurulmuştur. Ürünler hem ilçe merkezinde ve hem de komşu il ve ilçelerde Pazar bulmaktadır
İlçe de devletin yatırımları yok denilecek kadar az olup,son yıllarda TEKEL deposu açılmıştır. Bahçe ürünleri yönünden İlçemiz zengin olup,her türlü sebze ve meyve yetiştirilmektedir.
İlçemizde tarım arazileri geniş yer kaplamasına rağmen tarımsal üretim ve verim henüz istenilen düzeyde değil. Bunun en önemli nedeni Karasal iklimin görülmesi ve buna bağlı olarak çiftçilerimizin kuru tarım faaliyetlerini sürdürmeleridir. Bunun sonucunda ilçemizde tahıl ekim alanı oldukça geniştir.
Ancak aşağıdaki istatistik’i veriler incelendiğinde sulu tarım alanlarının mevcut olması ve sanayi bitkilerinin önemli oranda yetişmesi ilçemiz tarımında sulamanın başlamış olduğunu göstermektedir. Bu gelişmenin devam etmesi ve günümüzde %23 olan sulu tarım alanlarının yakın bir gelecekte daha da artması beklenmektedir. Yaz mevsiminin kurak geçmesi, sıcaklıkların aşırı derecede yüksek olması ( 40-45 C ) ve buharlaşmanın fazla olması su ihtiyacını arttırdığı için bu gelişmenin önündeki en önemli engellerdir.
İlçe yüzölçümü : 1.748.000 Dekar
Kuru tarım alanı : 1.120.000 Dekar (Buğday,Arpa,Mercimek,Nohut)
Sulu tarım alanı: 350.000 Dekar (Pamuk,Buğday,Tütün,Şeker Pancarı,Kavun,Karpuz)
Çayır ve mera: 94.000 Dekar
Tarım dışı alan: 184.000 Dekar Alan bulunmakta olup ilçemizde ekilen ürün ve miktarı aşağıya çıkartılmıştır:
236.000 Dekar Pamuk (2003 Yılı Hasadı 92.500 ton
980.000 Dekar Buğday (2003 Yılı Buğday hasadı 323.400 ton’dur.) T.M.O. tarafından 9.431 Ton alım yapılmıştır.
100.000 Dekar Arpa (2003 Yılı Arpa hasadı 27.000 ton’dur.)
134.000 Dekar Mercimek (203 Yılı Mercimek hasadı 17.420 ton’dur.)
5.000 Dekar Nohut (2003 Yılı Nohut hasadı 550 tondur.)
1.500 Dekar Tütün İlçe merkezinde 4 adet alım deposu mevcuttur. (2003 Yılı 3.200 ekici ile sözleme yapılmış, tahmini üretim 10.000 balya’dır.)
1.000 Dekar Şeker Pancarı (2003 Yılında 6.000 ton Şeker Pancarı hasadı beklenmektedir.)
4.000 Dekar Karpuz (2003 Yılı Karpuz hasadı 16.000 ton’dur.)
2.500 Dekar Kavun (2003 Yılı Kavun hasadı 7.500 ton’dur.) ekilmektedir.
2002 yılında Devlet tarafından 4371 çiftçiye toplam 13.444.799.026.500 TL. doğrudan gelir desteği ve 1384 çiftçiye de 7.140.340.153.000 TL. pamuk destekleme parası ödenmiştir.
Aynı yıl çiftçilere 1.912.026.526.050 TL.mazot destekleme ödemesi yapılmıştır.
T.M.O : 2 si merkezde, 1 tanesi de Tepe beldesinde olmak üzere 3 adet Silo ( Depo ) bulunmaktadır. Toplam kapasiteleri 42.000 Tondur.
İlçemizde hayvancılık faaliyeti, halkın temel geçim kaynakları arsında yer alır ve tarımdan sonra gelen ikinci sektördür. Daha çok küçük yerleşim birimlerinde sürdürülen bu ekonomik faaliyette, küçükbaş hayvan beslenmekte. Bütün köy ve mezralarda, arazisi olsun veya olmasın hemen hemen tüm aileler kendi hayvansal gıda ihtiyaçlarını karşılayacak sayıda küçükbaş hayvan beslemektedir.
Çünkü ilçede görülen yarı kurak Karasal iklimden dolayı, çayır ve meralarında ancak kısa ömürlü ve cılız otsu bitkiler yetişebilmekte ve bu da yalnız küçükbaş hayvancılığa imkan tanımaktadır. Son zamanlarda sayıları az da olsa kurulan modern besicilik ahırlarında büyükbaş hayvan beslenmesine başlanmış. Ancak hayvan besiciliğinin modern anlamda teşvik edilmesi için, deri işleme tesislerin kurulması, yem üretimi, hayvan besleme ve ıslahı ile et kombinası kurulması, ilçe ekonomisine büyük katkı sağlayacaktır.
SANAYİ-TİCARET (YATIRIMLARI):
Organize sanayi bölgesi etüt ve yer seçimi çalışmaları için Sanayi ve Ticaret Bakanlığına İl Valiliği, tarafından teklifte bulunulmuştur.
İlçemizde sulu arazinin artması ile birlikte pamuk yan sanayisi olarak çırçır fabrikaları hızla artmakta olup, ilçemizde 13 adet küçük ve orta boy işletme niteliğinde çırçır fabrikası ile 3 adet yağ fabrikası bulunmaktadır.
İlçemizde küçük sanayi sitesi mevcut olup, en çok sulama amaçlı boru imalatı ve demir doğrama imalatı başta olmak üzere çeşitli meslek dallarında işyerleri bulunmaktadır. Sanayi sitesinde toplam 108 işyeri mevcuttur.
Ancak ilçede bulunan sanayi sitesinin ,ilçenin ihtiyacına cevap verebilmesi için ek bir sanayi sitesinin yapılması sağlanmalıdır. İlçemizde çeşitli meslek dalarında yaklaşık 1000 adet işyeri mevcuttur.
YER ALTI-YERÜSTÜ ZENGİNLİKLERİ:
Dicle nehri tarafından ikiye ayrılan Bismil ilçesinin Güney bölgesi, Arap platformu arazilerinden oluşur ve Anadolu’ya doğru uzanan uç noktasını meydana getirir. Kuzey bölgesi ise, III. Jeolojik Döneme ait Üst Miosen – Pliyosen yaşlı arazilerden oluşmuş. Bu araziler Güneydoğu Anadolu bölgesinin petrol sahası olup, Şelmo formasyonu adını almaktadır. Bismil’de şu anda önemli miktarda ekonomik gelir sağlayacak herhangi bir yer altı kaynağı bulunmamaktadır. Ancak 1973 yılında, ilçenin Kuzeybatısında ve 15 Km mesafede bulunan Yasince köyünde açılan petrol kuyularından, kısa bir süre petrol üretimi gerçekleştirildi. Fakat üretim miktarının az olması nedeni ile işletme giderlerini karşılayamadığı gerekçesiyle kapatıldı. İlçenin Kuzeyinde ve 15 Km uzaklıktaki Arslanoğlu köyünde yapılan incelemelerde bulunan petrol rezervinin fazla olacağı tahmin edilmekte. Bu maden yatağı 2002 yılında işletmeye açılmış ve halen sınırlı miktarda üretim yapılmakta. Üretilen ham petrol tankerlerle Batman Rafinerisine taşınarak burada işletilmektedir. Yakın gelecekte açılacak yeni kuyularla üretim miktarının artması beklenmekte.
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının petrol sahası olan Şelmo formasyonu üzerinde bulunan ilçenin Kuzey bölgesi topraklarında petrol araştırmaları devam etmekte. Yeni ve zengin petrol yataklarına rastlanması halinde ilçenin ekonomik yapısında büyük değişiklikler meydana gelecek.
İlçenin yer üstü zenginliği ise; 1.748 Km2 olan arazisinin tamamı düzlük olması ve bunun 1.564 Km2’sinin ( %89,4 ) tarıma tahsis edilmiş olmasıdır. Bu kadar geniş tarım arazisi ve ortasından geçen yüksek debili Dicle nehri ile kollarının varlığı sulama imkanlarını sağlayarak, buna ayrı bir zenginlik katmaktadır. Ancak 1990’lı yıllara kadar bu imkandan pek yararlanılmamış. Çünkü bu yıllara kadar arazilerin hemen hemen tümünde kuru tarım yapılmaktaydı. Son yıllarda sulamada kullanılan teknik araçların yaygınlaşması sonucu, bu arazileri işleyen çiftçilerin gerek devletten aldıkları krediler ve gerekse kendi maddi imkanları ile Dicle nehri ve kollarından aldıkları sularla, 2002 yılı verilerine göre arazilerin %22,3’ü sulu tarıma dönüştürülmüş. Sulamanın yapıldığı yaz mevsiminde Dicle nehrinden su alındığı için koca nehrin suyu Bismil ilçe merkezi civarında tamamen kurumaktadır. Bunun üzerine çiftçiler için Eğil ilçesi yakınlarındaki Dicle barajından su bırakılmaktadır. İlçede, sulu tarım ile yetiştirilen sanayi ürünlerini ( pamuk, şeker pancarı ve tütün ) işleyen sanayi kolları da kurulup, faaliyete geçirilirse sulu tarım alanı ve sanayi bitkilerinin üretimi daha da artacak. Böylece ilçedeki kalkınma hamlesi hızlanmış olacak.
GEÇİM KAYNAKLARI:
Ülkemizin ekonomisi ve milletimizin geçim kaynakları arasında birinci sırada yer alan sanayinin, önemli kuruluşları Bismil’de bulunmadığı için, ilçe halkının geçim kaynakları arasında aynı değerini koruyamamaktadır. Bu nedenle Bismil’de en önemli geçim kaynağı tarımdır. Tarımı ikinci sırada takip eden, yine toprağa dayalı bir faaliyet olan hayvancılıktır. Bismil gerek tarımsal ve gerekse hayvansal ürünlerin üretiminde ilimizin ilçeleri arasında birinci sırada yer almaktadır. Üretilen bu ürünler sanayi kuruluşları ile desteklenir ve işletilirse, üretim daha da artacak ve sanayi de ilçedeki önemli geçim kaynakları arasında yer alacaktır.
Son zamanlarda kendi imkanları ile sulu haline getirilen tarlalarda üretilen pamuk ikinci bir Çukurova’yı hatırlatmaktadır. Ancak toprak dağılımı düzensizdir. Bir çok insanın bir karış toprağı olmazken veya birkaç dönümden ibaretken,bazı kişilerin ise beş-on-yüz bin dönüm arazisi vardır.Bu durum gelecekte adaletli bir toprak reformunun zorunluluğuna işaret etmektedir.
BANKALAR:
İlçemizde halen iş bankası ve Halk Bankası şubeleri mevcuttur.2002 yılında ziraat bankası kapatılınca tüm çiftçilerimiz Diyarbakır’daki Ziraat Bankasına gidip gelmektedirler.Bu da beraberinde bir çok zorlukları getirmektedir. Ziraat Bankasının tekrar ilçeye gelmesi tüm vatandaşları memnun kılacaktır.
Bismil İlçesinde Bulunan Bazı Sanayi Kuruluşları
|
Kaptan Teksitil
|
(Diyarbakır yolu 4.km.)
|
|
Uyan Tekstil
|
(Sanayi Sitesinde)
|
|
Ak Çırçır
|
(Diyarbakır Yolu 3.Km.)
|
|
İpeksel Tekstil
|
(Diyarbakır Yolu 2.Km.)
|
|
Gelça Ltd.
|
(Altıok Mah.Gider İş Merkezi)
|
|
Bisteks
|
(Altıok Mah.Nato cad.No:72)
|
|
Bimser Karo
|
( Batman Yolu 2 Km.)
|
|
Yükselen İnşaat
|
(Batman Yolu 1.Km.)
|
|
Koç Plastik
|
(sanayi Sitesi)
|
|
İskandinavya Plastik
|
( Sanayi Sitesi 2.Blok)
|
|
Tekin Boru
|
(Diyarbakır yolu 5.km.)
|
|
Yüksel yağ
|
(Üçtepe Köyü)
|
|
Duman Yağ
|
(Bismil-Diyarbakır yolu3.km)
|
Eğitim ve Kültür
İlçemizde 1993 yılında Dicle Üniversitesine bağlı olarak ve GAP'a yönelik Meslek Yüksek Okulu açılmış ancak bölüm sayısı artırılamamıştır .En büyük eksikliğimiz İlçemizde Ziraat Fakültesinin olmayışıdır.
Halen 3 lise,10 İlköğretim Okulu mevcut olup,okullaşma oranı nüfusa göre yetersizdir. Halkın %90 ı okur-yazar olup,son yıllarda eğitimideki atılımlar ve Özel Dershanelerin çoğalması ile Üniversite Eğitimine büyük önem verilmektedir.
OKULLARIMIZ:
1-Bismil Lisesi:1973 yılında Eğitim Öğretime açılan Bismil Lisesi,uzun yıllar Bismil Ortaokulu olarak Bismil'in Eğitim ve Öğretimine büyük katkılar sağlamıştır. Bismil Ortaokulu 1949 yılında şimdiki Lise bahçesinde bulunan Sarı binada eğitime başlaması ile şu anda görev başında olan ve üst mevkilerde yer alan tüm Bismil'liler bu okuldan mezun olmuştur.1949 yılından önce ise yine bu adla anılan ve şimdi hiçbir kalıntısı kalmayan kerpiç bir binada İlçenin tek orta dereceli okulu olarak hizmet vermmiştir.
2-Kız Meslek Lisesi:Fatih Mahallesinde 1990 yılında yapılmıştır.
3-Çok programlı Lise:1990 yılında Endüstri Meslek Lisesi adı altında bir okul açılmış olup,bu okulun ilk müdürlüğünü İlyas KIRALİ yapmıştır.1994 yılında okulun adı Çok Programlı Lise olarak değiştirilmiştir. Okulun bünyesinde elektrik,mobilya marangozluk,demir-tesviye,ve dekorasyon bölümleri mevcut olup,yine aynı yıl İlçemizdeki mevcut Ticaret Lisesi aynı okulun bünyesine alınmıştır. Okulun İlçeye uzak oluşu ve gerekli ulaşım ağının kurulmamasından ve gerekli bölümlerin açılmamasından dolayı öğrenci mevcudu istenilen düzeye ulaşamamıştır. Bu okulun müdürlüğünü halen Recep DÜLGER yürütmektedir.
4-Atatürk İlköğretim Okulu:İlçenin en eski okullarından biridir.1963 yılında Eğitim-Öğretime açılmıştır. Bismil'in yetiştirdiği bir çok ünlü bu okuldan mezun olmuştur. İlçenin tek Anasınıfı da bu okulun bünyesinde bulunmaktadır. İlçenin en eski ve tek okulu olan Merkez İlkokulunun (Cumhuriyet İlköğretim Okulu)ihtiyaca cevap vermemesi nedeniyle Fatih Mahallesinde 5 sınıflı olarak açılan ATATÜRK İlk okulu 1997-98 öğretim yılında İlköğretime dönüşerek Atatürk İlköğretim Okulu adını almıştır.735 öğrenci,3 idareci ve 20 öğretmen ile ikili öğretim yapılan bu okulun ilk Müdürü Kemal PAMUKOĞLU
5-Cumhuriyet İlköğretim Okulu:1949 yılında açılan Bismil'in en eski okulu unvanını taşıyan Cumhuriyet ilköğretim okulu açılışında Merkez İlkokulu olarak uzun yıllar İlçenin tek okulu olarak hizmet vermiştir.1931 yılından önce de İlçemizde bir okul mevcut olup,Merkez İlkokulu olarak anılan ve Kerpiç'ten yapılan bir okul mevcut olup,şu anda hiçbir kalıntısına rastlanmamaktadır. Bu okuldan on binlerce öğrenci mezun olup,mezunlarından bazıları Ülke yönetiminde de söz sahibi olmuşlardır. Yapılan araştırmaya göre Okulun ilk Müdürü hakkında bilgiye rastlanmamıştır. Bilinen ilk Baş Öğretmen O.Zeki ELMASOĞLU'dur.
6-Eğitim Şehitleri İlköğretim Okulu:
7-Fatih İlköğretim Okulu:
8-Mehmet Akif İlköğretim Okulu:
9-Mehmetcik İlköğretim Okulu
10-Kurtuluş İlköğretim Okulu
11-Ulutürk İlköğretim Okulu:
12-Yunus Emre İlköğretim Okulu:
13-Ziya Gökalp İlköğretim Okulu:
MESLEK YÜKSEK OKULU:
Bismil Meslek Yüksek Okulu:1991 yılında Dicle Üniversitesine bağlı olarak İlçemizde kurulan Bismil Tarım Araçları ve Makineleri Meslek Yüksek Okulu bir müddet Dicle Üniversitesi Kampüsü içerisinde eğitim-öğretim verdikten sonra 1993 yılında İlçemizde kendilerine tahsis edilen bir binada geçici olarak Eğitimine başlamıştır.Açılan bu Meslek Yüksek Okulu İlçenin Eğitimine büyük bir katkıda bulunduğu gibi.GAP'a yönelik olarak ta açılan Meslek Yüksek Okulu Çiftçilerimize da büyük yararlar sağlamıştır.
KÜLTÜR:
Bismil Diyarbakır'ın diğer ilçelerinden apayrı bir kültürel yapıya sahiptir. İlçenin yerlileri Türkmen olup,Konya ve Musul tarafından geldikleri tahmin edilmektedir. Kullanılan lehçe Azeri lehçesine yakın olup,Urfa'lılarla aynı lehçeyi kullanmaktadırlar. Yapılan araştırmada Bismil'in kültürüne Bulgaristan dan gelen soydaşlarımızın etkisi çok olmuştur. Eskiden festivaller düzenlenir ve bu festivallerde yerli halk çeşitli tiyatro oyunlarını sergiler,mehter takımı marşlar çalar,çeşitli yarışmalar düzenlenirdi. Bu yarışmaların en önemlisi At Yarışları idi. Şimdiki Cumhuriyet İlköğretim Okulunun arkasında kalan yer,Koşu yolu olarak kullanılmakta idi. Bu festivaller süresince panayırlarda ip cambazları ve sihirbazlar hünerlerini sergilerdi. En önemli festivallerden biri" En İyi Merkep Yetiştirme"festivali idi. Bismil'in o zamanki sembolü olan iri beyaz eşekler çok meşhur olup,yerel dilde bunlara Şamam Eşeği adı verilirdi. Günümüzde bu eşeklerin nesli tükenmiş olup,zamanın en iyi taşıma ve ulaşım araçları idi. Bu gün bu eşeklerin yerlerini son model mersedesler ve opeller almıştır. okuma yazma oranı çok yüksekti.
BİSMİL'İN ÜNLÜ KİŞİLERİ:
Bismil'in yetiştirdiği ünlüler şunlardır;
1-Esma OCAK(Yazar)
2-Vasfi ÖNGÖREN(Yazar)
3-Salih ÇELİK(Prof
4-Bahattin KARAKOÇ(Milletvekili-Avukat) 5-SalihSÜMER(Milletvekili-Devlet Bakanı 6-Edip POLAT(Yazar) 7-Abdurrahman Efendi(1920-24 Diyarbakır Belediye Başkanı)
8-Erdal BULUT(Ses Sanatçısı)
9- Veysel ÖNGÖREN(Şair)
10- Reşat GÜLEKEN(General
11- Şeyhmus ARSLAN(Milletvekili
12- Muzaffer ARSLAN(Milletvekili
13- Eşref CENGİZ(Milletvekili
14- Eşref CENGİZ(Milletvekili
Yöresel Özellikler
Gelenek ve Göreneklerimiz:
1-Düğünlerimiz;
2-Nişan ve Sünnetler:
3-Taziyeler:
4-Bayram Ziyaretleri
d)-Mahalli Yemeklerimiz:Bismil'e özgü yemeklerimiz ve tarifleri:
Bismil Tavası: Tavanın içerisine önce domates,biber ve sarımsak yerleştirilir üstünede yassılaştırılmış kuzu belinden hazırlanmış et parçaları yerleştirildikten sonra bol miktarda pul biber eklenir ve fırına verilir.
Girar (Bulgur Pilavı): Önce bir tencerede su kaynatılır,su kaynadıktan sonra içine tuz atılır suya oranla bulgur koyulur ve su kuruyuncaya kadar ateşte bekletilir.
Pıllor:Un ve pekmez sade yağla birlikte pişirilir. Bulamaç haline getirildikten sonra servis yapılır.
Şorbeşir:Süt ve pirinçten yapılmış bir çeşit çorbadır.Zevke göre tatlı veya tuzlu olabilir.
Kelle Paça: Küçük baş hayvanların kafa ve ayaklarından yapılır.Hayvanların başları fırın veya tandırda tütsülenir.Genişçe bir kapta haşlanır,sarımsak ve diğer baharatlar eklenir.
Mumbar: Kesim hayvanlarının işkembe ve sucuklarından meydana gelen bir yemektir.İşkembe ve sucuklar iyice temizlendikten sonra içine pirinç,küçük et parçaları ve bol miktarda baharat eklendikten sonra genişçe bir kapta haşlanıp pişirilir.
Şillekî (Şılkana): Hamur iyice cıvıklaştırılır yer ocağına saç ters çevrilerek bırakılır.İyice ısınan sacın üzerine cıvıklaştırılmış hamur kepçe ile boşaltılır,iki tarafı kızartıldıktan sonra üzerine kaynatılmış pekmez dökülür.
Mehîr (Ayran aşı): Dövülmüş ve kaynatılmış buğday taneleri ayranla pişirilir çeşitli baharatlar eklenir.Özellikle nane tercih edilir.
Patîle (Şam böreği): Hamur açılır içine önceden hazırlanmış patates soğan karışımı veya kıyma soğan karışımı eklenip hamur kapatılır.Saçta veya tavada kızartılır.
Belloe:Mercimek ve bulgur sıcak su ile yoğrulur.karışımın içine yeşil soğan, maydanoz ve diğer baharatlardan zevke göre eklenir.
Nanê Sêlê (Saç Ekmeği): Önce hamur yoğrulur yoğrulan bu hamurdan ince pideler yapılır,ateş üzerinde kızartılan saçın üzerine serpilir ve kızartılır.
Ecîn (Çiğ köfte): İnce bulgura kıyılmış soğan,dövülmüş sarımsak,pul biberi,beş türlü baharat ve yeterince domates ve biber salçası eklenir.Yeterince yoğrulduktan sonra içine bulgur miktarı kadar dövülmüş veya kıyma yapılmış danabudu eklenerek tekrar yoğrulur belli bir kıvama geldikten sonra ince kıyılmış yeşil soğan ve maydanoz eklenerek tekrar yoğrulur.
Kutulk (İçli köfte): İnce bulgur sıcak su ile yoğrulur.Hamur şekline gelen bu karışımın içine;kıyma ve soğan bırakılır,hamur kapatılıp yuvarlak hale getirildikten sonra kaynamış suda haşlanır.Zevke göre haşlanan bu köfteler yumurtaya bulanıp,kızartılır veya olduğu gibi bırakılır.
Meftune: Domates, patlıcan ve kabaklar ince doğrandıktan sonra kıyma veya kuş başı etle birlikte tencerede pişirilir.Bol miktarda Sımmak ve sarımsak eklenir.
Tirşik (Güveç): Domates,biber,patlıcan küçük parçalara ayrılarak bir kapta pişirilir.Önceden haşlanmış kuş başı et ve sarımsak eklenir.Fırında veya ocakta iyice pişirilir.
Babaxenûç (Babakanuç): Kesilmemiş patlıcanlar şişe takılarak fırına veya tandıra bırakılır kavurulduktan sonra kabukları soyulur.İyice dövülür,üzerine yumurta ve dövülmüş sarımsak eklenerek ateşte pişirilir.
Avsîrik: Tandır ekmeği doğranır.Uzerine sıcak su içinde eritilmiş yağ dökülür ve karıştırılarak yenir.
Murtoxe (Murtığa): Un sade yağda kızartılır.İçine yumurta eklenir.
Kuzu Dolma: Kuzu kolu(Beytülhem)haşlanır.İçine önceden hazırlanmış ve pişirilmiş iç pilav(pirinç,antep fıstığı,kuş üzümü ve çeşitli baharatlar)kuzu kolu yarılarak içine bırakılır,giriş kısmı dikilir ve tepsiye bırakılarak fırına sürülür.
Pelê Pêçayî (Sarma): Dut veya asma yaprağına iç pilavı (pirinç,küçük kıyılmış et ve çeşitli baharatlar) bırakılır.Rulo haline getirildikten sonra tencereye yerleştirilip pişirilir.
Düzme: Patlıcan veya patatesten yapılan bir yemektir.Patlıcan veya patatesler i
Saç Tava: Kuyruk yağı saç tavada iyice kızartılır.Posası alındıktan sonra az haşlanmış kuş başı et eklenir.Etler kızartıldıktan sonra ince kıyılmış sivri biber eklenir.Biberler renk değiştirdikten sonra kabuğu alınmış ve sos haline getirilmiş domates eklenir.İyice piştikten sonra iyice haşlanmış pirzolalık et eklenir.Birlikte tekrar pişirilir.
Aşureaşı: En az on çeşit yemiş ve baharat(Ceviz,fındık,kuru üzüm,incir,nohut,buğday, fasulye v.b.) iç içe bırakılarak iyice pişirilir.
Kereng Aşı:Kengerler iyice temizlenip,döğme ile birlikte pişirilir içine sumak eklenir.
Bismil Köyleri
BİSMİL SINIRLARI İÇERİSİNDEKİ KÖYLER ALFABETİK SIRAYA GÖRE DİZİLMİŞTİR.
A
|
Ağılköy
Ağıllı
Ahmetli
Akbaş
Akçay
Akköy
Akoba
Alıncak
Alibey
Aluç
Aralık
Arıkgöl
Aslanoğlu
Aşağıdolay
Ataköy
Aygeçti
|
B
|
Babahaki
Bademli
Baharlı
Bahçe
Bakacak
Balcılar
Başhan
Başköy
Başören
Bayındır
Belli
Boyacı
Bozçalı
Bölümlü
|
Ç
|
Çakallı
Çakıllı
Çatalköy
Çavuşlu
Çeltikli
Çölağan
Çöltepe
|
D
|
Derbent
Dikenli
Diktepe
Doruk
|
E
G
|
Gedikbaşı
Göksu
Gültepe
Güngeçti
Güroluk
Güzelköy
|
H
I
İ
K
|
Kağıtlı
Kamberli
Kamışlı
Karabörk
Karagölya
Karagöz
Karayiğit
Kavuşak
Kayıköy
Kazancı
Keberli
Kılavuztepe
Kocalar
Koğuk
Kopuzlu
Körükçü
Koyunlu
Köprüköy
Köseli
Kumrulu
Kurudeğirmen
Kurudere
|
M
|
Merdan
Meydanlık
Mirzabey
|
O
P
S
|
Sarıköy
Sarıtoprak
Sazlı
Seki
Serçeler
Sinanköy
|
Ş
T
|
Tatlıçayır
Tepecik
Tilkilik
Topraklı
Türkmenhacı
|
U
|
Uğrak
Uğurlu
Ulutürk
Uyanık
|
Ü
Y
|
Yamaçköy
Yasince
Yenice
Yukarıdolay
Yukarıharım
|
